Nhận diện tạp chí và nhà xuất bản săn mồi

How to identify predatory journals and publishers

(tài liệu này được biên dịch và đơn giản hoá từ nguồn bên dưới)

Chúng ta bắt gặp các tạp chí săn mồi mỗi ngày trong tài khoản email chào mời đăng bài báo. Mặc dù những email này thường được xây dựng sai cách dễ dàng bị nhận ra là email lừa đảo, một số tạp chí săn mồi có thể đánh lừa các nhà khoa học thiếu kinh nghiệm hoặc bị áp lực để tìm kiếm và gửi công trình của họ đến một trong những tạp chí này. Bài này nhằm mục đích chỉ ra sự phát triển của các tạp chí săn mồi cũng như chỉ ra những cách tinh vi hơn mà các tạp chí săn mồi cố gắng thu hút các tác giả và cách phát hiện chúng.

Các tạp chí săn mồi là những nhà xuất bản lợi dụng tác giả. Hoặc họ không xuất bản nghiên cứu hoặc họ xuất bản các bài báo mà không có quy trình phản biện thích hợp hoặc đánh giá của ban biên tập và tính tiền đăng báo ngay cả khi chưa có gì xảy ra.

Jeffrey Beall, một nhà khoa học thư viện người Mỹ, phó giáo sư tại Đại học Colorado Denver, nổi tiếng với blog Truy cập mở (OA), đã đặt ra thuật ngữ “các xuất bản truy cập mở có tính chất săn mồi” vào năm 2008 (Hình 1). Ông ước tính rằng ít nhất 25% các tạp chí OA là săn mồi.

Các tạp chí ăn thịt ngày càng chiếm được nhiều đất sống vì nguyên tắc “xuất bản hay diệt vong” của giới học thuật, việc thu thập thông tin tác giả từ PubMed / Medline. Có sự cộng sinh giữa một số học giả nhất định muốn xuất bản trong các tạp chí đáng nghi vấn và “tạp chí săn mồi”.

Danh sách của Beall là một báo cáo cập nhật liên tục do Jeffrey Beall tạo ra vào năm 2008, lần đầu tiên trình bày các nhà xuất bản Truy cập Mở tiềm năng là săn mồi. Vào năm 2017, Danh sách của Beall chính thức dừng cập nhật vì một vụ kiện, tuy nhiên những người kế nhiệm vẫn tiếp tục công việc của Beall, lập ra các danh sách chẳng hạn như danh sách đen và danh sách trắng của Cabell.

Các yếu tố cần xem xét một tạp chí có phải săn mồi không?

1. Website có chuyên nghiệp không?

Chính tả và ngữ pháp tốt thể hiện tiêu chuẩn đạo đức và nghề nghiệp cao, bất kỳ sai sót nào trong trang web của tạp chí có thể đặt ra một dấu chấm hỏi. Hơn nữa, sao chép tên hoặc thậm chí trang web của các tạp chí nổi tiếng nên được đặt dấu hỏi vì tên tạp chí là duy nhất. Hãy lưu ý đến các lời rêu rao vô lý, chẳng hạn như “nhà xuất bản hàng đầu” ngay cả khi tạp chí chỉ mới được ra mắt. Các mã số quốc tế của tạp chí (ISSN) điện tử và in khác nhau phải được hiển thị trên trang web

2. Trung thực có thể kiểm chứng?

Kiểm tra tư cách thành viên của tạp chí với bất kỳ hiệp hội nào: DOAJ, Ủy ban Đạo đức Xuất bản, Hiệp hội Nhà xuất bản Học thuật Truy cập Mở, Hiệp hội Biên tập Khoa học Châu Âu, Hiệp hội Quốc tế các Nhà xuất bản Khoa học, Kỹ thuật và Y tế, Hiệp hội Các Biên tập Y khoa Thế giới trên trang web nguồn. Nếu vẫn không chắc chắn, bạn có thể liên hệ với các tổ chức nổi tiếng này và hỏi thêm thông tin về tư cách thành viên. Tất cả các hiệp hội này quy định rõ quy trình phản biện ngang hàng, kiểm soát chất lượng biên tập, tiêu chí đạo đức. Ngoài ra, người ta có thể xem tạp chí được nằm trong chỉ mục uy tín như Medline hay Web of Science hay không.

3. Kiểm tra chéo thông tin liên hệ?

Một chi tiết thường bị bỏ sót liên quan đến thông tin liên hệ của các tạp chí. Hãy chắc chắn xác minh rằng thông tin liên quan đến văn phòng và chi tiết liên hệ vì thông thường các tạp chí săn mồi có thể có văn phòng ở một quốc gia trong khi cung cấp chi tiết liên hệ ở một quốc gia khác. Hơn nữa, các tạp chí “Quốc tế” nên có nhiều hơn một ban biên tập quốc tế. Nếu bạn muốn kiểm tra kỹ hơn nữa, hãy lưu ý đến các dấu thời gian của thư đến: các dấu này phải nằm trong giờ làm việc của quốc gia xuất xứ. Hãy cẩn thận khi đọc ISSN vì các tạp chí săn mồi giả mạo hoặc cung cấp một mã số không chính xác. 1 mã số ISSN chỉ nên có một chữ X ở cuối, do đó, bất kỳ ISSN nào có nhiều X đều đáng ngờ. cũng như thông tin liên lạc của tòa soạn phải được trình bày trên trang web. Nguồn thu của các tạp chí cần được đề cập rõ ràng trên trang web

4. Chỉ số tác động (impact factor)

Một cái bẫy khác có thể là việc sử dụng các chỉ số phân tích giả mạo không làm rõ hoặc các chỉ số tác động này đơn giản không tồn tại. Đừng để bị lừa bởi các yếu tố tác động cao mà không xác minh tính hợp lệ của thông tin. Lưu ý rằng các tạp chí mới sẽ chỉ nhận được chỉ số tác động sau 2 năm lập chỉ mục, mặc dù đôi khi, Báo cáo trích dẫn của Tạp chí chỉ định một yếu tố tác động xem xét trích dẫn một phần . Bạn có thể tham khảo danh sách tạp chí chính của Journal Citations Reports để xác minh các yếu tố và chỉ số tác động.

5. Vận động các học giả đăng bài.

Các email lừa đảo yêu cầu các cá nhân gửi bài báo của họ hoặc lời mời trở thành thành viên của nhóm biên tập thường được các tạp chí săn mồi sử dụng. Hơn nữa, những e-mail spam viết xấu, thậm chí một số cố chỉ ra rằng chúng không phải là thư rác, thì đích thị là các tạp chí đáng nghi vấn. Một dấu hiệu nhận biết khác là việc gửi không phải qua hệ thống gửi trực tuyến mà chỉ qua một email duy nhất.

6. Chất lượng hay số lượng?

Một đặc điểm khác của các nhà xuất bản săn mồi là phát hành một số lượng lớn các tạp chí mới trong một dịp hoặc trong một khoảng thời gian rất ngắn. Chất lượng của nghiên cứu được xuất bản là điều cần thiết; do đó, mọi tạp chí nên nêu chính sách rõ ràng đối với việc sao chép, đạo văn, làm sai lệch / ngụy tạo dữ liệu. Hơn nữa, đạo đức xuất bản phải được trình bày chi tiết và hiển thị trên trang web

7. Miễn phí hay mất phí?

Mặc dù thực tế có một số tạp chí truy cập mở (OA) nghiêm túc mà tác giả hoặc tổ chức phải trả tiền để xuất bản, nhưng vẫn có nhiều tạp chí “mờ ám” cố gắng thu tiền trước khi xuất bản. Quan trọng nhất, tất cả các khoản phí phải được ghi rõ ràng trong trang web. Hãy nhớ rằng tất cả các khoản phí chỉ nên được yêu cầu sau khi bài báo đã được chấp nhận để xuất bản, không bao giờ được trả trước và không có khoản phí nào như phí gửi hoặc xử lý.

Mô hình kinh doanh APC (phí xử lý bài viết) đề cập đến tầm quan trọng của việc xuất bản hơn là đọc và ngày càng trở nên phổ biến.

8. Uy tín của ban biên tập

Ban biên tập của các tạp chí săn mồi có thể bao gồm các thành viên giả mạo, không đủ thành viên (2-3 thành viên), không đủ thông tin chi tiết hoặc niêm yết tên thành viên mà không được sự cho phép của họ. Do đó, một cách để xem là tìm kiếm trên hồ sơ thành viên (Research Gate hoặc LinkedIn) cho tạp chí nói trên. Các lĩnh vực chuyên môn khác nhau đối với tổng biên tập, người có thể có vai trò trong các tạp chí khác, có thể liên quan. Có nhiều hơn hai tạp chí có ban biên tập trùng lặp là dấu hiệu đáng ngờ như Beall đã đề cập

9. Thời gian xuất bản

Thời gian xuất bản là điều cần thiết phải được trình bày trên trang web. Bất kỳ sai sót hoặc thông tin không đầy đủ là một dấu hiệu đáng ngờ. Quy trình phản biện kín và trách nhiệm của tác giả phải được trình bày đầy đủ vì nhiều tạp chí săn mồi thường bỏ qua bước quan trọng này. Thúc đẩy quy trình phản biện nhanh chóng có thể là một yếu tố đáng nghi vấn và bạn phải điều tra thêm. Mọi tạp chí học thuật, uy tín nên trình bày tùy chọn tranh luận sau xuất bản hoặc trực tuyến bằng thư cho ban biên tập hoặc được kiểm duyệt bên ngoài. Các tùy chọn để sửa chữa, sửa lại hoặc rút lại các bài báo là điều bắt buộc trong các tạp chí uy tín. Hơn nữa, việc gửi bài báo chuyên nghiệp qua trang web là bắt buộc, vì không một tạp chí uy tín nào chấp nhận đăng ký bài báo qua e-mail.

10. Các nội dung trong quá khứ

Vì có thể không có bộ lọc trong các tạp chí săn mồi, họ có thể xuất bản bất cứ thứ gì bất kể lĩnh vực chuyên môn được quảng cáo. Sai lầm trong các bài báo trước đây, cả bài viết đánh máy và bài báo cơ bản hoặc chất lượng nghiên cứu kém, có thể làm dấy lên nghi ngờ về quy trình bình duyệt của đồng nghiệp. Hơn nữa, các số báo trong quá khứ bị mất tích hoặc “sắp ra mắt” là một dấu hiệu mạnh mẽ cho thấy các tạp chí săn mồi.

Mặc dù blog của Beall đã dừng cập nhật tuy nhiên vẫn còn hữu ích để tra cứu tại:

https://beallslist.net/

Sử dụng danh sách của Cabell thì phải tốn phí:

https://www2.cabells.com/

Chúc các độc giả có thể tự trang bị cho mình khả năng nhận diện tạp chí săn mồi một cách hiệu quả nhờ các thông tin trên.

Trong trường hợp bạn có những cách làm thú vị khác, comment bên dưới nhé!

Tài liệu biên dịch: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/ueg2.12198